Podwodny balet kości
Nurkując przy wraku Black Pearl u wybrzeży Islandii w 2018 roku, przeżyłem coś, co na zawsze zmieniło moje postrzeganie oceanu. Nagle zauważyłem, że ludzkie szczątki – dotąd nieruchomo spoczywające na dnie – wykonują ledwo dostrzegalny ruch. To nie był odosobniony przypadek. Okazało się, że obserwuję fragment większego zjawiska, które naukowcy dopiero zaczynają rozumieć.
Dziś wiemy, że marsze śmierci morskich czaszek to złożony proces. Wbrew pozorom, to nie prądy są głównym motorem tych zmian. Kluczową rolę odgrywają drobnoustroje rozkładające tkanki miękkie w kościach, tworząc w nich mikroskopijne kanały. Gdy wypełni je gaz, czaszki stają się nieco lżejsze od wody i – niczym balony – zaczynają dryfować według nowych wzorców prądowych.
Klimat przyspiesza podwodną wędrówkę
Ocieplenie oceanów dodaje temu zjawisku zupełnie nowy wymiar. W ciągu ostatniej dekady zaobserwowaliśmy:
- 3-krotny wzrost tempa migracji czaszek ssaków morskich w Morzu Barentsa
- Powstanie całych rzek czaszek płynących wzdłuż nowych ścieżek prądowych u wybrzeży Chile
- Zupełnie nowe zjawisko – sezonowe roztopy podwodnych cmentarzysk, gdy wiosenne prądy rozpraszają szczątki
Podczas mojej ostatniej ekspedycji na Pacyfiku natknąłem się na makabryczny widok – setki czaszek delfinów ułożonych w regularne spirale na dnie oceanu. Miejscowi badacze twierdzą, że takie wzory pojawiły się dopiero w ostatnich latach, jako efekt zmian w cyrkulacji wód głębinowych.
Archeologia w rozsypce
Dla takich pasjonatów jak ja, którzy poświęcili życie badaniu podwodnych stanowisk archeologicznych, te zmiany są szczególnie bolesne. Wrak Santa Maria u wybrzeży Haiti – miejsce spoczynku około 200 marynarzy – w ciągu zaledwie 3 lat rozproszył się na obszarze 2 kilometrów kwadratowych. Próba rekonstrukcji takiego stanowiska to dziś jak układanie puzzli rozrzuconych przez huragan.
Ale natura potrafi zaskakiwać. W Zatoce Botnickiej zaobserwowaliśmy zupełnie nowe zjawisko – czaszki pełniące rolę kotwic dla młodych kolonii koralowców, które dzięki nim znajdują stabilne podłoże w zmieniającym się środowisku. Być może ucząc się od tych naturalnych procesów, znajdziemy sposób na ochronę innych wrażliwych ekosystemów.
Gdy następnym razem usłyszysz o topniejących lodowcach, pomyśl też o tych milczących świadkach zmian – czaszkach, które od dziesięcioleci, a nawet wieków spoczywały nieruchomo, a teraz zaczynają swoją wędrówkę. Ich ruch to najbardziej osobisty, wręcz intymny przejaw globalnych przemian. I chyba właśnie dlatego tak zapadają w pamięć – bo w ich dryfie widzimy odbicie naszego własnego, niepewnego położenia w zmieniającym się świecie.
