Ikona programu Instagram

Czy też uważacie, że wraz z najnowszą aktualizacją Instagrama – wprowadzającą dowolność formatów publikowanych zdjęć – coś się skończyło? Taka właśnie refleksja zakwitła ostatnio w mojej głowie. Fanem kadrowania do kwadratu byłem co prawda jeszcze zanim nastała era Instagrama, ale wydaje mi się, że to ten program – przez to, że nie dawał wyboru – zmusił mnie do nauczenia się, jak czynić to w miarę przyzwoicie. Chyba stąd ten mój wielki sentyment do instagramowych kwadratów… Nie ulega dla mnie też wątpliwości, że dzięki swojej ogromnej popularności Instagram przywrócił kwadrat do łask w ostatnich latach jaśnie panującej nam epoki fotografii cyfrowej – chociaż oczywiście twórcy tej aplikacji niczego nowego nie wymyślili. Przecież kwadratowy format zdjęć to format absolutnie klasyczny!

Pojawił się po raz pierwszy na szerszą skalę w roku 1929 wraz z aparatem firmy Rollei. Potem był powszechnie stosowany na Zachodzie przez profesjonalistów fotografujących średnioformatowymi kamerami Hasselblad i Mamiya. Na naszym rodzimym rynku obecne były z kolei aparaty produkcji NRD (Pentacon Six – wcześniej Praktisix), a także ZSRR (m.in. Lubitel, Iskra, Salut, Kiev). Myślę, że można bezpiecznie założyć, że większość fotografujących na filmach innych niż małoobrazkowy miało styczność z kwadratowymi kadrami! Na świecie furorę robiły też kiedyś Polaroidy, czyli aparaty ładowane samowywołującymi się materiałami światłoczułymi. Część z nich wykorzystywała format kwadratowy (lub prawie kwadratowy). Od kilkudziesięciu lat triumfy święci również tzw. łomografia, dla której wręcz kultowymi aparatami średnioformatowymi są Holga i Diana. Można by tak wymieniać długo.

Wielką popularność kwadratowy obrazek zyskał w fotografii mobilnej. Lecz nawet w tym przypadku Instagram nie był jego prekursorem. Wcześniej przecież pojawił się chociażby Hipstamatic! Jednak to właśnie Instagram dzięki swojej nieprawdopodobnej popularności stał się w ostatnich latach wręcz synonimem formatu 1:1.

Warto zauważyć, że kwadratowy obrazek ma w przypadku fotografii mobilnej wiele zalet. Po pierwsze, kwadratowe zdjęcia znakomicie prezentują się na stosunkowo niewielkich ekranach smartfonów. Na trzymanym pionowo w dłoni telefonie, bez problemu udaje się wyświetlić fotografię formatu 1:1 w pełnej, ograniczonej wyłącznie rozmiarem wyświetlacza szerokości, a na ekranie u góry i u dołu zostaje jeszcze sporo miejsca na elementy interfejsu. Po drugie, komponowanie obrazu do formatu kwadratowego rządzi się specyficznymi prawami. Format ten lubi uporządkowane, dobrze wyważone kompozycje, bez wyraźnej przewagi linii poziomych czy pionowych. Świetnie sprawdza się w kwadracie minimalizm, a także kompozycja centralna. Jak wielokrotnie już wspominałem, smartfonowe kamery ze względu na to, że charakteryzują się ogromną głębią ostrości, „produkują” raczej płaskie obrazy. Chcąc robić telefonami dobre i czytelne zdjęcia, często automatycznie preferujemy proste, minimalistyczne sceny. I tutaj koło się zamyka! Format kwadratowy w fotografii mobilnej to strzał w dziesiątkę. Gotowe zdjęcia łatwo się przegląda na ekranach telefonów, a minimalizm i prostota kadrów świetnie współgrają zarówno z kwadratowym obrazkiem, jak i z maleńkimi modułami fotograficznymi w naszych telefonach.

Format kwadratowy stwarza również poważne problemy. Komponowanie do kwadratu nie należy do łatwych, a wielu scen wręcz nie da się ładnie zamknąć w proporcjach 1:1. Tak sobie jednak myślę, że dopuszczenie dowolnych proporcji zdjęć przez Instagram może przyciągnąć do niego rzeszę nowych użytkowników – tych, którym kadry kwadratowe nie pasują. Liczę, że przyciągnie między innymi fotografów profesjonalnych, którzy najczęściej preferują jednak fotografie skomponowane do prostokątów.

Cóż, poczekamy, zobaczymy.

Mimo wszystko w dalszym ciągu uważam, że coś się skończyło…